Verwarde mensen die gedwongen worden opgenomen worden slachtoffer van de maatregelen rond het coronavirus. Ze hebben vaak geen idee wat hen overkomt.

Mijn praktijk als advocaat in Groningen bestaat grotendeels uit strafzaken en zaken rond de Wet verplichte geestelijke gezondheidszorg (Wvggz). Deze laatste wet gaat over personen met een psychische stoornis, waarbij de burgemeester en rechter iemand kunnen verplichten bepaalde zorg te ondergaan als dit nodig is om nadeel voor zichzelf of anderen te voorkomen. Door de coronacrisis is mijn strafpraktijk grotendeels tot stilstand gekomen: zittingen gaan niet door, tenzij het gaat om personen in voorlopige hechtenis, en de politie houdt veel minder verdachten aan omdat de criminaliteit sterk afneemt en omdat de prioriteiten nu anders liggen. Dit geldt echter niet voor de Wvggz. Immers, geestelijke problemen trekken zich niets aan van een besmettelijk virus en worden mogelijk alleen maar groter doordat de hulpverlening het aantal contacten juist noodgedwongen beperkt, met alle gevolgen van dien. Daar komt nog bij dat verwarde personen vaak niet begrijpen waarom bepaalde maatregelen worden genomen, zoals het houden van voldoende afstand of het niet toelaten van bezoek.

Zitting

In gewone tijden bezoek ik als advocaat in dergelijke zaken mijn cliënt in de kliniek waar hij (of zij) is opgenomen en probeer ik de aanleiding tot de gedwongen opname en het mogelijke vervolgtraject te bespreken. Of dit lukt, hangt sterk af van de geestelijke toestand van mijn cliënt op dat moment en of hij daarnaast onder invloed van medicatie en/of andere middelen is. Vervolgens vindt binnen enkele dagen een zitting plaats. Een rechter en een griffier komen in de instelling langs om met de patiënt, zijn advocaat en de behandelaars te spreken over de noodzaak van een gedwongen opname en de duur daarvan. Vervolgens neemt de rechter – vaak mondeling direct aan het einde van de zitting – een beslissing en weten de betrokken partijen waar zij aan toe zijn voor de komende periode.

Ongezien weglopen

In tijden van corona is echter alles anders. Een bezoek aan de instelling is vaak niet mogelijk in verband met de lockdown. Wel is telefonisch contact mogelijk. Gaat het om een vaste cliënt die jij als advocaat al geruime tijd kent en vice versa, dan verloopt dit soms nog wel redelijk, mits de cliënt niet al te zeer in de war is. Is het echter een nieuwe cliënt, dan ligt het moeilijker. De gedwongen opgenomen cliënt krijgt dan een telefoon in handen met het bericht dat een wildvreemde advocaat hem wil spreken over zijn opname. Vaak snapt hij dit niet en denkt hij dat de advocaat juist verantwoordelijk is voor zijn opname of wil hij de advocaat niet spreken omdat hij immers deze helemaal niet ingeschakeld heeft. Om op deze manier goed contact te leggen en een soort vertrouwensband op te bouwen om vaak zeer persoonlijke zaken te bespreken, is begrijpelijkerwijs niet zelden (te) veel gevraagd. Vervolgens vindt een aantal dagen later een telefonische zitting plaats, waarbij iemand over de telefoon meedeelt dat hij of zij een rechter is die gaat beslissen over de voortzetting van het gedwongen verblijf en/of benodigde zorg. Ook de advocaat en een behandelaar nemen deel aan dit gesprek, waarbij die laatste soms lijfelijk bij de patiënt aanwezig is. Zo’n gesprek met meerdere personen is vaak al onoverzichtelijk, laat staan voor een verwarde persoon. Het is mij daarbij al enkele keren overkomen dat de patiënt tijdens de telefonische zitting wegliep zonder dat de andere deelnemers aan het gesprek dit merkten. Of de patiënt aan het eind van het gesprek vervolgens de telefonisch gegeven beslissing van de rechter begrijpt – laat staan accepteert – is sterk de vraag.

Interactie

Kan en moet het anders, rekening houdend met de corona-voorschriften? Ja, de zitting in de kliniek kan mogelijk plaatsvinden in een grote zaal met voldoende onderlinge afstand. Als dit niet kan, zou gekozen moeten worden voor een Skype-verbinding, zodat de betrokkenen elkaar kunnen zien. Dan kun je beter opmerken of iemand iets begrijpt en emoties waarnemen. En ook dat iemand boos wegloopt! Meer interactie is dan mogelijk, waardoor de kwaliteit van de zitting stijgt. Dit vergt misschien veel inspanningen en ik begrijp zeer goed dat bijzondere tijden bijzondere maatregelen met zich meebrengen en dat ieder zijn best doet om een en ander zo goed mogelijk te laten verlopen. Maar juist deze personen verdienen een uiterste inspanning om de zaken zo normaal mogelijk te laten verlopen!